پانصد هزار قضیه هندسی

خاطره ای خواندنی از حضرت علامه حسن زاده آمل?:

بنده حدود سی سال پیش صحبتی با یک ریاضیدان داشتیم تا این که کلام کشید به این شکل هندسی ((قطاع)) من از او، به خاطر غرض الهی که در نظر داشتم ، سوال کردم: عزیز من از این شکل چند حکم هندسی می توان استفاده کرد؟

گفت : شاید هفت تا ده تا حکم .

گفتم : مثلا  بیست تا چطور؟

گفت : شاید. ممکن است .

گفتم : دویست تا چطور ؟ به من نگاه می کرد که آیا دویست حکم هندسی می توان ازآن استنباط کرد و توقف کرد.

گفتم : دوهزار تا چطور؟ همین طور به من نگاه می کرد.

گفتم : دویست هزار چطور ؟ خیال می کرد که من سر مطایبه و شوخی دارم و به مجاز حرف می زنم. بعد به او گفتم آقا این خواجه نصیر الدین طوسی کتابی دارد به نام : ((کشف القناع عن اسرار شکل القطاع)) . و جناب خواجه از این یک شکل ، چهارصد و نود و هفت هزار و ششصد و شصت وچهار حکم هندسی استنباط کرده یعنی قریب نیم میلیون .

بعد به او گفتم : این خواجه نصیر طوسی که راجع به یک شکل هندسی ، یک کتاب نوشته و قریب پانصد هزار حکم از آن استنباط کرده ، شما آن کتاب و خود خواجه را می شناسی ؟

گفت : نخیر.

بعد راجع به شخصیت خواجه مقداری صحبت کردیم و به او گفتم : این خواجه وقتی که در بغداد حالش دگرگون شد و دید دارد از این نشائه به جوار الهی ارتحال می کند، وصیت کرد:

مرا از کنار امام هفتم ، باب الحوائج الی الله ، از این معقل و پناهگاه بیرون نبرید و در عتبه به خاک بسپارید و روی قبر در پیشگاه امام هفتم ; مثلا نوشته نشود، ((آیت الله ((علامه )) این امام است ، حج الله . قرآن ناطق و امام ملک و ملکوت است . روی قبر من بنویسید: وکلبهم باسط ذراعیه بالوصید.

واین عالمی است صاحب این همه کتاب در حکمت ، فلسفه ، عرفان ، ریاضیات ، فقه و اصول ، علوم غریبه ، معماری و مهندسی و بنا کننده رصد خانه مراغه و صاحب زیج ایلخانی وبالاخره خواجه نصیر الدین طوسی و استاد بشر و استاد کل فی الکل . اما در پیشگاه امام هفتم این طور وصیت می کند که روی قبرش بنویسند . او می داند

گفتن بر خورشید که من چشمه نورم

دانند بزرگان که سزاوار سها نیست

سها ستاره ای است خیلی کوچک ، طرف قطب شمال . در کتابها نوشته اند که نور چشم را به وسیله آن امتحان می کنند. هر کس ستاره سها را ببیند، چشمش خیلی قوی است . حالا ستاره سها بیاید در پیش آفتاب عالمتاب ، بگوید من هم نور دارم .

و جناب نظام الدین نیشابوری در شرح خود بر شرح مجسطی وقتی این احکام را از خواجه نقل می کند، می نویسد:

تعجب مدار از آیه قرآن که ((ولو ان ما فی الارض من شجر اقلام و البحر یمده من بعده سبع ابحر مانفدت کلمات الله ان الله عزیز حکیم ))

وقتی از یک شکل هندسی می شود قریب نیم میلیون حکم استنباط کرد چه می پنداری درباره کلمات قرآن .))

یکی از اساتید و مشایخ بزرگوار ما می فرمود:

 ((عارف نامور، جیلی ، صاحب ((انسان کامل )) و رساله ((الکهف والرقیم )) نوزده جلد کتاب در تفسیر بسم الله الرحمن الرحیم نوشته است . ))

بسم الله نوزده حرف است و ایشان راجع به هر حرف یک جلد کتاب نوشته است.

منبع : بینات سال اول - شماره 1- ص 88 -97